کربنات کلسیم برای کبوتران
کربنات کلسیم ( سنگ آهک ) متداول ترین منبع کلسیم است که در تغذیه کبوترها مورد استفاده قرار می گیرد. پوسته هر تخم پرنده از تقریباً 95٪ کربنات کلسیم تشکیل شده است.
برای تولید تخم پرنده ، جوجه ها در طول یک سال 20 برابر کلسیم موجود در استخوان های خود ، کلسیم مصرف می کنند. این تقریباً کربنات کلسیم خالص است.
منیزیم همچنین نقش بسیار مهمی در تغذیه طیور دارد و بنابراین سنگ آهک باید حداقل منیزیم ممکن را داشته باشد.
پوسته تخم پرنده از غشا های پوسته داخلی و خارجی ، پوسته واقعی و کوتیکول تشکیل شده است. لایه بلوری پوسته ، که عامل مقاومت مکانیکی آن است ، از بیش از 90٪ کلسیم به شکل کربنات کلسیم تشکیل شده است.
جیره با درصد منیزیم بالا باعث کاهش رشد و رشد استخوان جوجه های گوشتی می شود. خاکستر استخوان درشت نی در جوجه های تغذیه شده با منیزیم 0.9٪ کاهش یافت.
همچنین منیزیم متابولیسم فسفر را تغییر داده و نیاز غذایی به فسفر را افزایش می دهد. پرنده های تخم گذار که با مقادیر زیادی منیزیم در رژیم غذایی تغذیه می شوند ، واکنش های متفاوتی از جمله در تولید تخم پرنده ، مصرف خوراک و کیفیت پوست تخم پرنده را نشان داده اند.
علائم کمبود کلسیم در کبوتران
از علائم اصلی کمبود کلسیم در بدن پرنده می توان به نازک شدن پوسته تخم یا تولید تخم لمبه ، بیهوشی، رشد کُند و ضعیف، ضعف در رشد پرها، نرمی استخوان، تغییر حالت در راه رفتن و اسکلت بندی بدن، افزایش شدید حجم ادرار، رنجوری پا، خستگی و بی حالی پرنده، لرزش بدن، کاهش تخم گذاری در ماده های تخم گذار، درد مفاصل ، تورم مفاصل ، سرعت پایین رشد در جوجه ها، رشد بیش از حد منقار، گیر کردن تخم ، رشد بیش ناخن پرنده، ضعف و تشنج اشاره کرد.
گیر کردن تخم یک وضعیت شایع ، خطرناک و جدی است که برای پرنده های ماده ی بالغ رخ می دهد و در آن پرنده به دلیل گرفتگی های فیزیکی مجرای تناسلی قادر به عبور دادن تخم از مجرای خود نیست و در نتیجه تخم در نزدیکی این مجرا یا در داخل دستگاه تناسلی گیر می کند.
این وضعیت برای هر پرنده ی ماده با هر نژادی ممکن است پیش بیاید. پتانسیل آسیب زدن به بافت ها و اندام های بدن به وسیله ی این مشکل و یا امکان شکستن تخم نیز وجود دارد، که این اتفاق می تواند منجر به ایجاد عفونت در داخل بدن یا آسیب زدن به بافت های داخلی بشود و اگر درمانی صورت نگیرد، باعث مرگ پرنده می شود.
ممکن است که تخم با ماساژ دادن و اقدامات درمانی خانگی دیگر به آرامی از مجرای تناسلی خارج شود، اما اگر این کار به خوبی صورت نگیرد و تخم را نتوان خارج کرد در این صورت دامپزشک متخصص باید تخم را با اقدامات پزشکی مختلف و در صورت نیاز با جراحی خارج کند.
علل کمبود کلسیم در کبوترها
اختلالات غده پاراتیروئید می تواند سطح کلسیم در خون پرندگان را پایین بیاورد. در نتیجه کاهش میزان کلسیم خون، منجر به هیپوکلسمی حاد می شود. اگر حیوان به میزان کافی در معرض نور خورشید قرار نگیرد نیز ممکن است سطح کلسیم در خونش به صورت غیر طبیعی کم شود.
دلیل این موضوع این است که ویتامین D3 (که بیشتر میزان مورد نیاز آن از طریق قرار گرفتن در معرض نور خورشید دریافت می شود) در بدن به کلسیم تبدیل می شود. بنابراین کمبود ویتامین D می تواند کمبود کلسیم نیز ایجاد کند.
سه عامل اصلی را برای کمبود کلسیم در پرندگان در نظر گرفته اند :
- عدم کارکد مناسب و ناهنجاری های غدد تیروئید در پرنده
- عدم تابش کافی نور خورشید
- تغذیه نا مناسب
منابع کلسیم برای کبوتران تخم گذار
در حدود ۹۷ درصد پوسته تخم پرنده از کلسیم کربنات تشکیل شده است. وزن پوسته در حدود ۶ گرم است که تقریبا کل این میزان از کربنات کلسیم تشکیل شده است.
کلسیم از دو طریق یا دو منبع برای تشکیل پوسته تخم پرنده به دست می آید؛ منبع اول از طریق خوراک و با جذب کلسیم از روده و انتقال به جریان خون انجام می شود.
منبع دوم، منابع ذخیره ای کلسیم در استخوان های مدولار است؛ در طی زمانی که تخم پرنده ای در حال تشکیل نیست این منابع ذخیره ای دوباره احیا می شوند.
کلسیم کربنات حداکثر دارای ۴۰ درصد کلسیم می باشد. در حدود ۲.۵ گرم کلسیم و در زمان ۱۸-۲۰ ساعت باید به غده پوسته ساز منتقل گردد تا به شکل پوسته تخم پرنده تبدیل شود.
رایج ترین منبع کلسیم برای پرندگان تخم گذار سنگ آهک هست که بیش تر این ماده از کلسیم کربنات ( CaCO3) تشکیل شده است. این مکمل معدنی خیلی خوب توسط پرنده ها هضم می شود.
کلسیم کربنات به یون های کلسیم (Ca۲+) وکربنات ( CO3۲-) تجزیه می شود و به صورت سالم و غیر تجزیه شده قابل ورود به جریان خون نیست. یون های کلسیم و کربنات دوباره ترکیب و تشکیل کربنات کلسیم را می دهند و سپس بر روی تخم پرنده رسوب و پوسته تشکیل می گردد.
استفاده از سنگ آهک در جیره کبوتران
در جیره پرندگان تخم گذار سنگ آهک (کربنات کلسیم) فقط منبع کلسیم نیست.
اگر درجیره پرندگان تخم گذار اگر از سنگ آهک استفاده کنیم باید نظارت دقیق داشته باشیم چرا که می تواند باعث کاهش استحکام پوسته تخم پرنده شود. کلسیم یکی از مواد مغذی ضروری است که می‌تواند ارزان تهیه شود.
یک تن کلسیم کربنات بسیار ارزان است در حالی که یک تن مونوکلسیم فسفات (یک منبع عمده فسفر) چندین برابر قیمت دارد. پس تعجب برانگیز نیست که بیش تر توجهات ( تحقیقات ، تبلیغات فروش ) روی فسفر است درحالی که کلسیم نادیده گرفته می شود.
از آن جا که کلسیم ارزان قیمت است معمولا بیشبود کلسیم مشکل زا است نه کمبود آن. بر این اساس کلسیم کربنات (به شکل خالص یا سنگ آهک) به عنوان یک حامل برای بیش تر پرمیکس‌ها(داروها، ویتامین ها، مواد معدنی کم نیاز ، افزودنی های غذایی و حتی بعضی کنسانتره ها) استفاده می شود.
از آن حتی تا سطح ۵/۰ درصد در کنجاله سویا به عنوان بهبود دهنده جریان پذیری استفاده می شود. بنابراین معمولا جیره ها ۱۰ تا ۲۰ درصد بیش تر از مقدار درنظر گرفته شده در زمان فرمول کردن جیره کلسیم دارند.
اگر قیمت را در نظر نگیریم این بیشبود عملا مشکلی ایجاد نمی‌کند، البته در مورد پرندگان تخم گذار این چنین نیست.
درحالی که جیره بیش تر دام ها کمتر از یک درصد کلسیم دارد در جیره پرندگان تخم گذار این میزان به طور چشمگیری بیش تر است . در واقع جیره این پرندگان ۳ تا ۴ درصد کلسیم دارد زیرا هر پوسته تخم پرنده دو گرم کلسیم دارد (به شکل کلسیم کربنات ۵/۵ تا حدود ۱۰ گرم).
به این ترتیب ماکزیمم مصرف کلسیم برای این پرندگان حیاتی است. اگرچه بیش از ۴ درصد کلسیم در جیره می‌تواند باعث بی‌نظمی متابولیکی شود ( و دیگر مواد غذایی را برای ماکزیمم جذب کلسیم به جای مصرف به کار گیرد). احتمال کمبود کلسیم است که در اینجا به بحث ما مربوط است.
منطقی است که فرض کنیم کاهش مصرف کلسیم باعث می شود پرنده تخم گذار ابتدا ذخایر استخوانی خود را خالی کند (که منجر به اختلالات پا می شود) و سپس کاهش و نهایتا قطع تولید را به دنبال دارد. در تمام این مدت هم استحکام پوسته تخم پرنده کاهش میابد و تعداد تخم پرنده های شکسته بیش تر می‌شود.
اگرچه کلسیم کربنات خالص نسبتا ارزان است ،یک منبع کلسیم ارزان‌تر هم وجود دارد.این منبع سنگ آهک است که قیمت آن به ازای هر تن بسیار پایین تر است.برخی عقیده دارند که این تفاوت در قیمت به اندازه ای نیست که برای جایگزینی در فرمولاسیون جیره در نظر گرفته شود.
اما با در نظر گرفتن قیمت هر تخم پرنده مشخص می شود که هر کاهش هزینه ای ارزش در نظر گرفتن را دارد. در این مورد به هر حال باید بگوییم قطره قطره جمع گردد همان طور که یکی از دوستان آمریکایی من وقتی این سوال را مطرح کردم به من همین موضوع را خاطر نشان کرد.
سنگ آهک منابع مختلف و شکل ها و درجه سختی های متفاوتی دارد بنابراین حلالیت، قابلیت هضم و حتی میزان خلوص کلسیم آن غیر قابل پیش بینی است.برای مثال خلوص کلسیم از ۳۲ تا ۳۸ درصد متفاوت است. اغلب و بر اساس تجارب تجاری یک کیسه سنگ آهک (کربنات کلسیم) ممکن است کم تر از آنچه در نظر گرفته شده کلسیم داشته باشد.
و از آن جا که آنالیز کلسیم هزینه بر و زمان بر است این نتایج آزمایشگاهی فقط می توانند گستره تغییرات را مشخص کند بنابراین باید از منابع معتبر کربنات کلسیم را تهیه و مصرف کنید.
فرض کنیم یک جیره نمونه برای پرنده تخم گذار ۱۰ درصد سنگ آهک داشته باشد این به معنی است که نرخ کلسیم ۲/۳ تا۸/۳ درصد است. این تفاوت (۶/۰ درصد) برای پرندگان تخم گذار حساس تر از آن است که نادیده گرفته شود.
مقایسه صدف با کربنات کلسیم
در ادامه به مقایسه صدف با کربنات کلسیم در تغذیه طیور تخم گذار پرداخته شده است. سعی شده در این مقاله به دور از هر گونه اغراق در مورد هر یک از این مواد به تجزیه و تحلیل آن ها پرداخته ایم.
سنگ آهک یا پوسته صدف
ذرات درشت سنگ آهک یا پوسته صدف اغلب در طول ساعات عصرگاهی به پرنده داده می شود تا به شکل آزاد مصرف شود این توزیع جدای از جیره و کلسیم موجود در آن انجام می شود.
اولا توزیع این ذرات به صورت جداگانه تاییدی است که سطح کلسیم جیره از آن چه که در زمان فرمول کردن جیره بر اساس کتب مرجع انتظار داشتیم کمتر است دوما بعضی از تولید کننده ها پوسته صدف را بهتر از سنگ آهک می دانند در حالی که عده ای تفاوتی بین آن ها قائل نیستند و منبع ارزان تر (سنگ آهک) را ترجیح می دهند.
این وضعیت گیج کننده همراه با تعداد زیادی نتیجه تحقیق مختلف است که به همان اندازه گیج کننده است. به نظر من خلوص متغیر کلسیم در سنگ آهک و انتخاب اشتباه اندازه قطعات آن است که این وضعیت گیج کننده را به وجود می‌آورد.
سنگ آهک دولومیتی
گاهی به قدری ارزان است که متخصصین تغذیه را ترغیب می کند به عنوان منبع کلسیم پرندگان تخم گذار و یا به عنوان پرکننده یا حامل در تولید پرمیکس از آن استفاده کنند. به هر حال موضوع این است که سنگ آهک دولومیتی میزان زیادی منیزیم دارد (بیش از ۱۰ درصد) منیزیم برای جذب با کلسیم رقابت می کند.
و این یک مشکل برای استفاده از سنگ آهک دولومیتی در مرغان تخم گذار است. همچنین میزان زیاد منیزیم مانع از جذب کلسیم در روده می شود و دسترسی حیوان به آن را کاهش می دهد. به همین دلایل سنگ آهک دولومیتی نباید در مرغان تخم گذار استفاده شود.
سنگ آهک را نباید به عنوان منبع غیر قابل قبولی از کلسیم محسوب کرد در هر صورت قیمت آن با کیفیتش هم خوانی دارد، سه راه حل برای مشکلات آن وجود دارد.
خرید میزان زیاد و کافی از یک منبع سنگ آهک که تاییدیه آزمایشگاهی داشته باشد. اگر سنگ آهک از منابع مختلفی تامین شود این راه حل عملی نیست پس باید از یک تامین کننده خرید انجام شود.
خرید از تامین کننده ای که تضمین کتبی از سطح کلسیم ارائه می دهد و چک کردن نتایج با آزمایشگاه یک یا دو بار در سال.
خرید مستقیم از یک منبع معتبر و حذف واسطه ها. اما همچنان لازم است که تست آزمایشگاهی را به صورت سالانه انجام دهید.
اهمیت اندازه ذرات و حلالیت منابع کلسیم
تلاش های قابل توجهی توسط تولید کنندگان تخم پرندگان انجام گرفته تا مشکلات ناشی از کیفیت پوسته به حداقل رسانده شود که اغلب آن ها موفقیت آمیز نبوده است.
مشکلات زمانی پیچیده تر می‌شود که تولید کنندگان از دیگر تامین کنندگان خوراک و مشاوران فنی مشورت می گیرند.
توصیه ها و پیشنهاد‌های که دریافت می کنند در خیلی مواقع نه تنها با هم متفاوت هستند بلکه دقیقا برخلاف یا متضاد یکدیگر هستند. برخی سوالات مانند جایگزین کردن بخشی از سنگ کربنات کلسیم پودری با قطعات درشت کربنات کلسیم و این که آیا از کربنات کلسیم یا صدف استفاده کنیم؟
مسئله دو گانه ای را در همان وحله اول ایجاد می کند، زیرا همه به خوبی می دانند که کلسیم مهم ترین عنصر درگیر در پوسته سازی تخم پرنده است و همین طور کاملا مشخص است که منابع مختلفی از کلسیم با قیمت های مختلف در دسترس قرار دارند.
هدف این مقاله بازنگری مقالات قبلی و در دسترس می باشد که به مقایسه بین پوسته صدف و کربنات کلسیم پرداخته اند و باعث بحث های مهم در مورد اندازه ذرات کربنات کلسیم برای کیفیت پوسته تخم بوده اند.
مقایسه ذرات درشت صدف با ذرات ریز سنگ آهک (کربنات کلسیم)
در اواخر قرن ۱۸۰۰ میلادی، اضافه کردن کلسیم به شکل متراکم به جیره پرنده تخم گذار یک امر رایج بود ( کولیر۱۸۹۲،باکنیر و مارتین ۱۹۲۰،هالپین و هیز ۱۹۲۲ ).
همچنین کربنات کلسیم به فرم سنگ آهک یا صدف احتمالا جزو اولین و رایج ترین منابع متراکم کلسیم تاکنون بوده است که پرنده های تخم گذار با آن تغذیه شده اند.
چندین منبع دیگر هم استفاده شده است (هارم و رولند ۱۹۷۶). از زمانی که پوسته صدف و سنگ آهک به عنوان دو منبع عمده کلسیم در جیره پرنده های تخم گذار استفاده شدند. بیش تر تحقیقات براساس این دو منبع قرار داده شده است.
در مطالعات اخیر نتیجه مقایسه صدف آتلانتیک، اقیانوس آرام و چندین سنگ آهک هیچ گونه تفاوتی در تولید تخم و کیفیت پوسته نشان ندادند (تالی و فرانک۱۹۴۳،میلر و بیرس ۱۹۳۵).
نتایج متفاوتی و متناقضی از آزمایشات اخیر گزارش شده است که نشان می دهد صدف بیش تر از سنگ آهک سودمند بوده و برخی اظهار داشتند سنگ آهک از صدف برای بهبود کیفیت پوسته تخم پرنده، پرنده های تخم گذار بهتر بوده است.
بخشی از این تناقض در آزمایشات اخیر مربوط به منابع کلسیم می‌باشد که دارای وسعت تغییر زیادی در خصوصیات فیزیکی و شیمیایی این منابع هستند.
برخی پژوهشگران (هارت و همکاران ۱۹۲۳،هالپین و هیز ۱۹۲۲) گزارش دادند که سنگ آهک دولومیتی به دلیل داشتن منیزیم زیاد باعث کاهش استحکام پوسته تخم پرنده می شود.
مارتین و اینسکو (۱۹۲۹) کشف کردند که سنگ آهک سفید و براق نسبت به سنگ آهک خاکستری برای پرنده ها جذاب تر است. اما هر دو نوع منبع کلسیم برای تشکیل پوسته تخم کافی است.
ماسانگل و پلات (۱۹۳۰) اظهار کردند که حالت فیزیکی کلسیم کربنات برای تشکیل مطلوب پوسته تخم ضروری است و باید ذرات درشت به جای فرم پودری آن استفاده شود.
به هرحال رائو و پلات (۱۹۴۹) سایزهای مختلف سنگ آهک را مقایسه کردند و به این نتیجه رسیدند که همه سایزهای آزمایش شده با اندازه‌های برابر به عنوان منبع کلسیم برای پرنده های تخم گذار موثر هستند.
پیترسن و همکاران (۱۹۶۰) گزارش کردند که فرم مصرف شده کلسیم هیچ اثری بر روی کیفیت پوسته ندارد و جایگزینی ۱% کلسیم (۲۳.۶ کیلوگرم در تن) از ذرات درشت صدف در جیره کامل با سنگ آهک (کربنات کلسیم) هیچ اثری برکیفیت پوسته ندارد.
بین ۱۹۲۱ تا ۱۹۶۳ حداقل ۱۳ مقاله منتشر شده اند که صدف را با سنگ آهک مقایسه می کنند که ۱۰ گزارش عنوان کردند سنگ آهک پودری اثراتی برابر یا حتی بهتر از ذرات درشت صدف برای کیفیت پوسته تخم پرنده داشته اند و سه مقاله گزارش کردند صدف نسبت به سنگ آهک کیفیت بیش تری به پوسته تخم می دهد.
در مورد بحث مقایسه بین سنگ آهک و صدف هیچ جهشی تا سال ۱۹۷۰ نبوده است. از سال ۱۹۷۰ تا ۱۹۸۵ حداقل ۲۱ مقاله در مورد مقایسه پاسخ پرنده های تخم گذار به خوراک‌دهی با صدف و سنگ آهک پودری روی کیفیت پوسته تخم پرنده چاپ و منتشر شد.
مقایسه ذرات درشت صدف با ذرات هم اندازه سنگ آهک
در تحقیقات بالا مقایسه واقعی و درستی بین سنگ آهک و صدف انجام نشده است. و ذرات درشت صدف با سنگ آهک پودری مقایسه گردیده بودند.
از سال ۱۹۷۲ تا ۱۹۸۲، ۱۲ مقاله چاپ شدند که ذرات درشت صدف با ذرات هم اندازه سنگ آهک مقایسه گردیدند از این تحقیقات ۱۰ گزارش پاسخ یکسان به اندازه ذرات مشابه را نشان می داد و دو گزارش بیان می کرد که صدف نتایج بهتری از سنگ آهک داشته است.
تفاوت تغذیه کبوتر ها با سنگ آهک و صدف
در حالی که دلایل مختلفی می‌تواند برای تفاوت بین پاسخ پرنده های خوراک دهی شده با منابع و سایز‌ها و کیفیت های مختلف کربنات کلسیم وجود داشته باشد. احتمالا دو دلیل برای تفاوت وجود دارد :
۱- محققان همیشه منابع کربنات کلسیم دارای حلالیت و اندازه ذرات یکسان را به کار نمی برند.
۲- پرنده هایی که در جیره آن ها صدف با کربنات کلسیم پودری جایگزین شده بود به میزان کافی کلسیم مصرف نکرده‌اند. برای مثال نتایج چندین مطالعه نشان می‌دهد که گنجاندن ذرات درشت کلسیم کربنات هیچ پاسخی جهت مصرف کافی کلسیم توسط پرنده ایجاد نمی کند.
به هر حال گنجاندن ذرات درشت کربنات کلسیم می‌تواند پاسخی شبیه به مصرف لب مرز یا زیر حد نیاز کلسیم یا فاکتورهای عدم بهره وری و استفاده کلسیم را نشان دهد (رولند و هارم ۱۹۷۲،رولند و همکاران ۱۹۷۴، بیزاپ و همکاران ۱۹۷۴، موری و همکاران ۱۹۷۴، ریدی و وبیر ۱۹۷۶).
این خود یک تاکید بر جلوگیری از اشتباه در فرمولاسیون جیره برای پرنده جهت تامین مقادیر کافی کلسیم است.
شرایط و فاکتورهای بسیار زیادی وجود دارد که می‌تواند بر مصرف و قابلیت استفاده از کلسیم در پرنده ها تاثیر بگذارد (رولند ۱۹۸۱).
تاثیر صدف روی کیفیت پوسته تخم کبوتر
در ۱۹۷۰ اسکات و مولن باف گزارش کردند که در جیره های که پرنده ها در آن دو سوم از سنگ آهک جیره آن ها با صدف جایگزین شده بود کیفیت پوسته تخم بهبود یافته است.
توضیح آن ها این بود که ذرات درشت تر صدف در سنگدان در طول روز باقی می مانند و کلسیم در طول شب آزاد می شود و این عامل مانع از کمبود کلسیم در پرنده ها در طی شب و در زمانی که خوراک مصرف نمی کردند می شد.
در طول ۱۴ سال بعد حداقل ۲۰ محقق تحقیقات مشابهی انجام دادند. ۱۲گزارش نشان می داد که صدف کیفیت پوسته تخم را افزایش می دهد و ۹ گزارش هیچ تفاوتی از جایگزینی صدف در جیره بر روی کیفیت پوسته تخم نشان نمی داد.
یک محقق گزارش داد اثر صدف روی کیفیت پوسته در زمانی که کلسیم جیره از ۳ % به ۳.۷۵ % برسد واضح تر بوده است.
تاریخچه آزمایشات بر روی کلسیم کربنات
در اواسط دهه ۱۹۶۰ تحقیقاتی در دانشگاه کرنل انجام شد که درآن پرفسور میلتون کشف کرد پوسته صدف با اندازه درشت نسبت به کلسیم کربنات قابلیت هضم و ابقاء بیش تری دارد.
دلیل این موضوع آن بود که فرض می شد قطعات بزرگتر پوسته صدف زمان بیش تری را درسنگدان باقی می مانند و به آرامی و در طی یه دوره طولانی حل می شوند. در مقابل قطعات ریز کربنات به سرعت حرکت و هضم می شوند.
تحقیقات دکتر اسکات توسط تعداد زیادی از محققین تایید و شفاف سازی شده است. به ویژه دکتر رولند در دانشگاه آبرون؛ پروفسور رولند تعداد زیادی از تحقیقات در مورد تغذیه کلسیم را کامل کرده است. رولند تاکید کرده است که هیچ مزیت ذاتی بین پوسته صدف با کربنات کلسیم وجود ندارد به جز در سایز و اندازه ذرات این مواد، او نشان داده که اندازه ذرات درست تر از ۱ میلی متر مدت زمان بیش تری در سنگدان باقی می مانند و کلسیم به آرامی به جریان خون وارد می شود.
نتیجه ازمایش تفاوت کربنات کلسیم و صدف مرغوب
تعداد بسیار زیادی از مقالات نشان می دهند که هیچ تفاوتی بین سنگ آهک (کربنات کلسیم) و صدف مرغوب در افزایش کیفیت پوسته تخم پرنده مشاهده نمی شود. سنگ آهک و صدف با کیفیت باید دارای ۳۸ تا ۳۹ درصد کلسیم باشد.
برای اطمینان از حداکثر کیفیت پوسته توصیه می شود که حداقل ۳.۷۵ گرم کلسیم در روز مصرف گردد و در پرنده های پیر و دارای مشکل کیفیت پوسته میزان مصرف کلسیم باید ۱ گرم در روز بسته به شدت و نوع مشکلات پوسته افزایش یابد.
اگر پرنده ها مصرف بالای سطح کلسیم در روز داشته باشند حضور ذرات درشت کلسیم یا صدف در جیره هیچ تغییری ایجاد نمی کند.
اگر به دلیلی (طراحی خطوط دان، توزیع خوراک، دما، سطوح مختلف کلسیم و … ) پرنده ها به اندازه کافی کلسیم مصرف نکنند، یا قادر نباشند به طور موثر از آن بهره ببرند، توصیه می‌شود که ذرات درشت سنگ آهک یا صدف در جیره وجود داشته باشد.
ریبون و رولند ۱۹۸۵ حلالیت بدست آمده از سنگ آهک و صدف از ۹ شرکت در سراسر آمریکا را گزارش کردند که درصد حلالیت کربنات کلسیم از منابع مختلف با اندازه‌های برابر از ۱۵ تا ۲۷.۳ درصد متفاوت بوده است.
درصد حلالیت مقداری هست که با اسید کلریدریک PH ۱.۵ با نسبت ۱:۱۰۰ در ۱۵ دقیقه واکنش بدهد. به دلیل این که فاکتورهای زیادی بر حلالیت CaCO۳ تاثیر می گذارد اندازه بهینه سایز برای بیش ترین کیفیت پوسته تخم پرنده می تواند متفاوت باشد (رابون و رولند ۱۹۸۵).
متاسفانه هیچ تحقیقی بهترین نسبت اندازه ذرات درشت و سنگ آهک پودری را نشان دهد وجود ندارد. بیش تر محققین از نسبت ۳/۲ ذرات درشت به ۳/۱ ذرات ریز منابع کلسیم استفاده کردند.
به هرحال در نظر نویسنده، تولید کنندگان تجاری تخم پرنده باید بهترین نتایج را با ۳/۱ ذرات ریز و ۳/۲ ذرات درشت بدست بیاورند.
در این مقاله سطوح کلسیم (۲.۶،۳.۲،۳.۸ ) درصد برای تغذیه پرندگان با چهار ترکیب :
۱- ۱۰۰% درصد کربنات پودری
۲- ۵۰% درصد کربنات پودی با ۵۰ %درصد کربنات درشت
۳- ۵۰% درصد کربنات پودری با ۵۰ %درصد صدف
۴- ۵۰% درصد کربنات پودری با ۲۵ درصد کربنات درشت و۲۵ %درصد صدف
نتیجه آزمایش:
تحت شرایط این آزمایش نتیجه گیری شد که پرندگان تخم گذاری که با سطوح ۲.۶ و ۳.۸ درصد کلسیم تغذیه شدند هیچ تاثیری بر روی عملکرد و کیفیت داخلی تخم پرنده مشاهده نشد.
اما در مورد پوسته تخم پرنده، پرندگان تخم گذاری که با ۳.۸درصد کلسیم در جیره تغدیه شدند پوسته تخم پرنده بهتری داشتند.
ترکیب اندازه ذرات منابع کلسیم به طور چشمگیری بر کیفیت پوسته تخم پرنده تاثیر گذاشت که جا به جایی ۵۰ درصد از پودر کربنات با سایز درشت کربنات یا صدف به بهبود پوسته کمک کرده است.
به طور کلی موضوعاتی که درباره کربنات کلسیم و صدف در بازار ایران مطرح می شود باید به طور دقیق تری مورد بازبینی قرار گیرد.
با توجه به این که تفاوتی از نظر فرمول شیمیایی کربنات کلسیم با صدف وجود ندارد لذا از نظر ساختار کریستالی و واکنش های شیمیایی که این دو ماده انجام می دهند تفاوتی نمی توان بین این دو ماده مشاهده کرد بیش تر ترکیب صدف و یا کربنات از ماده کربنات کلسیم با فرمول شیمیایی (CaCO3) تشکیل شده است.
لذا این ماده با توجه به خصوصیاتی که دارد از نظر شیمیایی و هضم و جذب مشابه یکدیگر می باشند اما مورد مهمی که وجود دارد این است که اگر منبع قابل اعتمادی از کربنات کلسیم یا صدف که قابل اعتماد باشد که دارای فاکتورهای خوراک برای پرنده باشد و از نظر فلزات سنگین و میزان کلسیم مناسب باشد می تواند در خوراک پرندگان استفاده گردد.
عوارض کمبود کلسیم در جیره غذایی کبوتران
کربنات کلسیم پودری است به رنگ سفید و مهم ترین منبع تامین کلسیم مورد نیاز دام و طیور است. بدن تمام موجودات زنده از کلسیم ساخته شده و بهترین روش تامین کلسیم مورد نیاز در مراکز پرورش دام و مرغ داری ها، استفاده از کربنات کلسیم در جیره غذایی دام و طیور می باشد.
کربنات کلسیم با تنظیم ph مانع اسیدی شدن بدن حیوانات و تحلیل رفتن استخوان ها و عضلات می شود. در خوراک طیور موجب بهبود کیفیت تخم و افزایش ضخامت پوسته ی آن می شود.
کمبود کلسیم در دام سبب ایجاد بیماری های مختلف عضلانی واسکلتی مانند، نرمی استخوان، شکستگی های استخوانی، گرفتگی عضلانی و نازک شدن پوسته تخم پرندگان و . . . می شود. در تغذیه طیور مختلف نظیر بوقلمون ، شترمرغ و بلدرچین هم کاربرد دارد.
مزایای استفاده از کربنات کلسیم خوراکی
مصرف منابع کلسیم قابل جذب نظیر پودر کربنات کلسیم خوراکی مزایای زیر را در پرورش طیور به همراه خواهد داشت:
۱) تقویت اسکلت حیوان و جلوگیری از نرمی و شکستن استخوان
۲) جلوگیری ازمشکلات عصبی و انقباضات و گرفتگی عضلات
۳) بهبود عملکرد آنزیمی و هورمونی بدن پرندگان
۴) تشکیل بهتر و ضخیم تر پوسته تخم پرنده
۵) افزایش وزن و افزایش سطح سلامت
پودر کربنات کلسیم در جیره و تغذیه کبوترها
کربنات کلسیم طیور CaCO3 مهمترین منبع تامین کلسیم مورد نیاز در پرورش کبوتران است. نقش کلسیم در تقویت استخوان و اسکلت ، تشکیل پوسته تخم کبوتر و عملکرد های بیولوژیک بدن طیور می باشد. کمیته ملی استاندارد کشاورزی و غذایی ، کربنات کلسیم را یکی از ملزومات صنعت پرورش دام و طیور دانسته است.
بر اساس براورد های علمی ، هر پرنده تخم گذار روزانه به هفت تا سی گرم کلسیم فقط برای تشکیل پوسته تخم پرنده نیاز دارد. در صورت عدم تامین کربنات کلسیم در جیره غذایی طیور ، این میزان کلسیم از بدن خود حیوان برداشت شده و موجب بروز مشکلات اسکلتی و پوکی استخوان در پرنده می شود و پس از مدتی ، کیفیت تخم پرنده هم کاهش می یابد.
چرا از کربنات کلسیم باید در تغذیه کفترها استفاده کنیم ؟
منابع اصلی تامین کلسیم طیور ، کربنات کلسیم ، صدف دریایی و استخوان پودر شده هستند که البته صدف به علت اینکه حاوی فلوئور است ، مصرف کمتری نسبت به کلسیم کربنات دارد و استخوان نیز سبب بیمار شدن و تلفات گله می شود.
کربنات کلسیم طیور که دارای استاندارد های لازم باشد ، به راحتی به جیره خوراکی طیور افزوده شده و امروزه به میزان فراوانی از آن استفاده می شود زیرا کلسیم موجود در آن به راحتی جذب بدن پرنده شده و در عین حال از قیمت ارزانی هم برخودار است.
طبق تحقیقات صورت گرفته ، مصرف کربنات کلسیم طیور (با استاندارد های لازم) می تواند حفظ نیتروژن را افزایش داده و قابلیت هضم چربی و فیبر خام را بهبود بخشد. این مزیت احتمالا به علت حل شدن بهتر مواد غذایی در دستگاه گوارش طیور است که بر اثر ترشح بیش تر شیره گوارشی حیوان به علت مصرف کربنات کلسیم ایجاد می گردد.
مزایای استفاده از کلسیم کربنات خوراک کبوتران
برخی از مزایای استفاده از کلسیم کربنات خوراک کبوتران به شرح زیر است:
- غلظت بالای کلسیم این ماده که تا 99 درصد نیز می رسد
- عدم بار میکروبی به دلیل استخراج از معادن
- بیش ترین میزان جذب عنصر کلسیم توسط طیور نسبت به دیگر منابع کلسیمی
- هزینه تولید و حمل بسیار کمتر نسبت به صدف گوش ماهی
- فاقد شن و ماسه و آلودگی های موجود در صدف دریایی
- افزایش استحکام استخوان های پای طیور و تقویت پوسته تخم پرنده
- بهبود عملکرد سیستم گوارش حیوان و حفظ سلامت که موجب کاهش هزینه های دامپزشکی می شود
استفاده از صدف دریایی جهت تامین کلسیم کبوتران
در گذشته مرغداران و پرورش دهندگان طیور جهت تامین کلسیم مورد نیاز گله از صدف دریایی یا استخوان پودر شده استفاده می کردند.
این مواد با اینکه حاوی کلسیم هستند ولی مضرات آن ها بیش از مزایای شان می باشد زیرا حاوی بار میکروبی فراوانی می باشند که در اثر وجود فلزات سنگین ، کپک و سموم مایکوتوکسین ایجاد شده و نیز شن و ماسه زیادی در آن وجود دارد.
از طرفی معمولا محل تامین صدف از مراکز پرورش طیور دور بوده و هزینه حمل زیادی را به مرغداران تحمیل می نماید.
روش مصرف صدف دریایی در جیره غذایی
با توجه به اینکه عملکرد ترشح هورمون ها و جذب مواد ضروری در بدن پرنده تخم گذار ، شب ها فعالیت بیش تری دارد ، بنابراین توصیه می شود که کربنات کلسیم در طول شب به جیره افزوده شده و در اختیار گله قرار گیرد.
مقدار مصرف هم به اندازه 2 تا 4/25 گرم از کربنات کلسیم میکرونیزه که به خوبی پودر شده باشد کافی خواهد بود. میزان پیشنهادی مصرف کربنات کلسیم طیور را در جدول زیر مطالعه نمایید:
سن طیور و مقدار کربنات کلسیم در جیره غذایی
16 تا 17 هفتگی 2 درصد وزنی از کل جیره
18 تا 28 هفتگی 3.75 درصد وزنی از کل جیره
29 تا 36 هفتگی 3.75 گرم (به ازای هر جوجه)
37 تا 52 هفتگی 4 گرم (به ازای هر جوجه)
بیش از 53 هفتگی 4.25 گرم (به ازای هر جوجه)
کلسیم در تغذیه کبوتر تخم گذار
کلسیم متداول ترین ماده معدنی در بدن بوده و مقدار مورد نیاز آن در جیره بیش تر از سایر مواد معدنی است. نیاز بالای کلسیم در جوجه های در حال رشد ، ناشی از نیاز بالا به این عنصر برای معدنی شدن اسکلت است.
در پرندگان ماده تخم گذار ، بیش ترین مقدار کلسیم جیره ، برای ساخته شدن پوسته تخم به کار می رود. از نظر تغذیه ای کلسیم مسئله ساز ترین ماده معدنی است. همچنین بیش تر خوراک ها کمبود کلسیم دارند.
به علاوه کلسیم فعال ترین عنصر معدنی از نظر متابولیکی است و متابولیسم آن به شدت کنترل می شود.
کلسیم بیش از یک سوم کل محتوای مواد معدنی را در پرنده بالغ تشکیل می دهد. استخوان وظایف ساختمانی و متابولیکی مهمی را بر عهده دارد. از نظر متابولیسمی ، استخوان ها ذخایر متغییری از کلسیم و فسفر را فراهم می کنند.
فسفات کلسیم باعث استحکام ساختمانی استخوان می شود ، با این حال در صورت نیاز سایر بافت ها به مواد معدنی ، به سهولت حل می گردد. اگر کلسیم جیره غذایی پرنده کافی نباشد ممکن است مقدار و تراکم کلسیم موجود در استخوان ها کاهش یابد و در نتیجه تخم گذاری کم و یا متوقف شود.
کلسیم منتقل شده از استخوان ها و کلسیم تامین شده از جیره ، از طریق غدد پوسته ساز گرفته شده و برای تشکیل پوسته ، به داخل مایع درون حفره غدد پوسته ساز ترشح می شود.
حرکت کلسیم از استخوان ها باعث آزاد شدن فسفر نیز می شود که مقداری از آن دفع می گردد. بنابراین تشکیل پوسته تخم ، نیاز به فسفر را افزایش می دهد. البته این افزایش خیلی کمتر از افزایش در نیاز به کلسیم است.
مقدار کلسیم مورد نیاز در جیره برای به حداکثر رساندن معدنی شدن و استحکام استخوان ها و پوسته تخم بیش تر از کلسیم مورد نیاز برای سایر اعمال است. نیاز به کلسیم برای نگهداری در بدن پرنده برابر مقدار کلسیم مورد نیاز برای جایگزینی مقدار کلسیمی است که روزانه از طریق منابع داخلی از دست می رود.
کلسیم داخلی بیش تر از طریق مدفوع و ادرار از دست می رود. احتیاجات پرندگان به کلسیم برای نگهداری به طور کلی مشخص نشده ولی کمتر از 0.2 درصد جیره در پرندگان بالغ است. در صورت پایین بودن سطوح فسفر ممکن است نیاز به کلسیم از0.02 در صد نیز کمتر باشد.
احتیاج به کلسیم در اوایل زندگی یعنی زمانی که سرعت رشد اندام ها در بالاترین حد است ، بیش ترین مقدار بوده و همچنان که وزن بدن به وزن بلوغ می رسد کاهش می یابد.
خوراک های طبیعی اکثر گونه های پرندگان دانه خوار حاوی مقادیر ناکافی کلسیم برای رشد اسکلت می باشند از این رو معمولا پرندگان بالغ جوجه های خود را با منابع غنی از کلسیم موجود در پوسته نرم تنان و پوسته های تخم و تکه های استخوان کامل می کنند.
افزایش کلسیم مورد نیاز برای تولید تخم را می توان از تعداد تخم گذاشته شده، مقدار کلسیم موجود در تخم ها و الگوی تخم گذاری ( به عنوان مثال ، هر روز ، یک روز در میان ) برآورد کرد.
استخوان ها به عنوان منبعی برای تامین احتیاجات روزانه کلسیم عمل می نمایند به طوری که نیاز پرندگانی که یک روز در میان تخم می گذارند تقریبا نصف نیاز پرندگانی است که تخم های با همان اندازه ، ولی هر روز تولید می کنند.
تفاوت تغذیه پرنده کوچک تخم گذار و پرنده بزرگ تخم گذار با کلسیم
پرندگان کوچک نسبت به پرندگان بزرگ تر ، تخم بزرگ تری تولید می کنند و تخم های کوچک به نسبت ، پوسته بیش تری دارند. از این رو پرندگان کوچک نسبت به پرندگان بزرگتر برای تولید تخم به کلسیم بیش تری نیاز دارند .
به همین ترتیب ، گونه های زودرس معمولا نسبت به گونه های دیررس با جثه مشابه ، تخم های درشت تری می گذارند و در نتیجه به کلسیم بیش تری نیاز دارند. تعداد تخمی که می تواند با استفاده از همه کلسیم موجود در کل اسکلت یک پرنده ساخته شود در حدود 5 عدد برای سهره است.
کمبود کلسیم ممکن است ناشی از سطوح پایین آن در جیره غذایی یا وجود فسفر اضافی در آن باشد. مقادیر ناکافی ویتامین D ، با آسیب رساندن به جذب کلسیم و تشکیل استخوان ، باعث کمبود ثانویه کلسیم می گردد. افزایش کلسیم جیره بیش از سطح طبیعی مورد نیاز پرنده باعث بهبود علایم کمبود می شود ولی این کمبود ثانویه را برطرف نمی کند.
پرندگان بالغی که از جیره ای با کمبود کلسیم ، مصرف می کنند ، کلسیم موجود در استخوان ها را با سرعتی سریع تر از ذخیره آن منتقل می کنند. در نهایت استخوان ها ضعیف شده و متخلخل می شوند. محتوای خاکستر و کلسیم استخوان ، ممکن است بد شکل شده و یا در اثر وزن بدن پرنده ، کشش عضلات یا تنش های حرکتی ، شکسته شوند.
تخلیه استخوان های قشری در پرندگان ماده تخم گذار ، در اثر مصرف جیره ای با کمبود کلسیم به وضعیتی شبیه بیماری (استئوپروزیس) منجر می شود که در اصطلاح به آن بیماری (قفس رنجوری) گویند. شیوع چنین حالتی در پرندگانی که چندان فعال نیستند مثل پرندگان موجود در قفس و در استخوان های بلند پاها ، بسیار شدید است.
کمبودهای جزیی کلسیم در پرندگان ماده ، باعث کاهش میزان کلسیمی شدن پوسته تخم می شود. کمبودهای شدید تر باعث کاهش تولید تخم می شود. کلسیمی که در طی دوره تخم گذاری از استخوان های قشری خارج شده است ، در صورت کافی بودن کلسیم جیره می تواند طی دوره یک یا دو هفته ای پس از توقف تخم گذاری ، دوباره جایگزین شود.
کمبود کلسیم در جوجه های در حال رشد ، باعث غیر طبیعی شدن استخوان ها ، لنگش ، بزرگ شدن مفاصل و دردناک بودن آن ها و بد شکلی استخوان می گردد.
نسبت بسیار کم کلسیم به فسفر ، می تواند ذخایر استخوان را خیلی سریع تخلیه کند. کمبود ممکن است حتی در بالغان در شرایط نگهداری به خاطر پایین بودن سطوح کلسیم توام با زیادی فسفر در بافت های نرم پرنده رخ دهد.
نسبت بسیار کم کلسیم به فسفر می تواند ذخایر استخوان را خیلی سریع تخلیه کند. مراحل پیشرفته تر کمبود کلسیم منجر به گرفتگی عضلات می گردد. گرفتگی های موضعی به سمت حملات شدید کزازی که گاهی تشنج نامیده می شود ، پیشرفت می کنند.
جوجه های در حال رشد به ویژه پرندگان ماده تخم گذار نسبت به کلسیم اشتهای خاصی دارند . اگر به آن ها اجازه انتخاب دو خوراک که از همه نظر ، به جز سطوح کلسیم با هم مشابه هستند ، داده شود آن ها خوراکی با کلسیم کافی را نسبت به خوراک دیگر ، ترجیح می دهند.
به هنگام تخم گذاری پرندگان وحشی و طیور ، انتخاب منابع غنی از کلسیم مثل پوسته نرم تنان یا سنگ آهک مشاهده شده است. در واقع این منابع به خصوص در روزهایی که پوسته تخم در حال شکل گیری است انتخاب می شوند.
هنگامی که سطوح کلسیم در جیره بیش از حد بالا باشد جذب آن حداقل بوده و بیش تر کلسیم جیره در مدفوع دفع می شود. زیادی کلسیم ، در هضم سایر مواد معدنی مثل فسفر ، منیزیم ، منگنز و روی اختلال ایجاد کرده و باعث کمبودهای ثانویه آن ها می شود.
در جوجه های در حال رشد معمولا سطوح کلسیم بیش از 5/1 درصد بالاتر از مقدار مورد نیاز در نظر گرفته می شود . اگر نسبت کلسیم به فسفر در حد مطلوب نگهداشته شود امکان تحمل سطوح بالاتر کلسیم وجود دارد.
معمولا کلسیم موجود در دانه ها ( 0.02 تا 0.1 درصد ماده خشک ) و در حشرات ( 0.01 تا 0.4 درصد ) کم و در قسمت های رویشی گیاهان نسبتا بالا است .
کاربرد کربنات کلسیم در خوراک کفترها
کاربرد کربنات کلسیم در خوراک کبوترها به دلیل نیاز کبوتران به این ماده بر کسی پوشیده نیست. هر موجود زنده به کربنات کلسیم احتیاج دارد. این ماده معدنی بدون توجه به سن فرد ، برای رشد و نگهداری طبیعی اسکلت ضروری است.
پرندگان نیز از این قاعده مستثنی نیستند. به عنوان لایه های تخم پرنده ، آن ها نسبت به سایر حیوانات ، به ویژه در فصل بهار و تابستان در فصل لانه سازی ، نیاز بیش تری به کلسیم دارند.
بیش تر غذاهایی که رژیم غذایی پرندگان را تشکیل می دهند ، دارای مقدار کمی کلسیم هستند ، بنابراین پیدا کردن کافی برای برآورده کردن نیاز بدن آن ها یک چالش واقعی است.
پرندگان کلسیم را به اشکال طبیعی پیدا می کنند، اما این منابع به ویژه در زمان لانه سازی برای رشد ماده و رشد جوجه ها کافی نیستند. پرندگان ماده با تخم گذاری مقدار بسیار زیادی این ماده معدنی را از بدن خود بیرون بیاورند.
این باعث می شود استخوان های آن ها ضعیف و متخلخل شوند و استخوان های نادرست و مفاصل بزرگ داشته باشند.
همچنین این خطر وجود دارد که تخم پرنده های این پرندگان نازک تر از پوسته های معمولی باشد و به راحتی تخم در اثر ضربه شکسته شود. حتی این امکان هم وجود دارد که به دلیل نازک بودن پوسته تخم، در اثر گرما جنین تبخیر شود و از بین برود.
جوجه های جوان به دلیل رشد سریع، به میزان زیادی کلسیم نیز احتیاج دارند. اگر والدین آن ها از رژیم غذایی کم کلسیم تغذیه بشوند، جوجه ها ممکن است دچار ناهنجاری های اسکلتی مانند راکت ، لنگش یا درد مفاصل باشند.
مقدار کلسیم موجود در دانه ها و حشرات رژیم طبیعی بسیاری از پرندگان برای تولید تخم ناکافی است و لذا پرندگان به عنوان یک مکمل به دنبال غذاهای سرشار از کلسیم باید باشند.
روش تامین کلسیم کبوتران
برای تأمین نیازهای پرندگان، توصیه می شود که غذاهای سرشار از کربنات کلسیم برای آن ها تهیه شود. این مواد معدنی به عنوان پودر یا رنده شده به دانه اضافه می شود و به راحتی توسط پرنده خرد شده و جذب بدن پرنده می شود. با این روش می توان بیش تر نیاز های معدنی پرندگان برآورده شود.
پرندگانی که بیش از ۲-۳ تخم می گذارند ، باید طی روزهایی که تخم ها گذاشته می شوند ، میزان کلسیم خود را به میزان قابل توجهی افزایش دهند. با افزایش میزان مواد معدنی پرندگان، تعداد تخم های آن ها هم به طور قابل توجهی افزایش و قوی تر می شود.
در صورت کمبود این ماده معدنی امکان دارد تخم هایی که توسط پرنده گذاشته می شود، کوچک تر از اندازه معمولی باشد. البته باید به این نکته توجه داشت که میزان کربنات کلسیم در جیره غذایی طیور بسیار اهمیت دارد.
همان طور که مقدار کم آن می تواند باعث ایجاد تخم های نازک و مشکلات اسکلت بندی طیور بشود، مقدار زیاد کربنات کلسیم در جیره غذایی باعث دشواری تخم گذاری، سختی پوسته تخم و عدم امکان خروج جوجه از تخم و ایجاد بیماری نقرس در طیور می شود.
لذا توصیه می شود مقدار استفاده شده این ماده در جیره غذایی طیور تحت کنترل کامل باشد.
پودر صدف و نقش آن در تامين کلسيم مورد نياز جيره غذايی کبوتران
کلسیم یکی از عناصر معدنی بسیار ضروری در تامین نیازهای بیولوژیکی و تشکیل استخوان و پوسته تخم در طیور می باشد .
کلسیم مورد نیاز پرندگان از منابع مختلف غیر معدنی و معدنی به دست می آید ، که همواره در فرمولاسیون خوراک دان آن ها استفاده می شود .
از منابع غیر معدنی تامین کلسیم می توان به پودر یونجه ، پودر استخوان و از منابع معدنی آن می توان به فسفات کلسیم ، صدف و کربنات کلسیم اشاره نمود که در این میان کربنات کلسیم به جهت داشتن سطح پایینی از فلوئور از اولویت بالاتری در میان سایر منابع تامین کلسیم برخوردار است .
استفاده از کربنات کلسیم در سطح وسیعی در صنعت مرغ داری رایج شده و مرغ داران از آن به عنوان اصلی ترین منبع کلسیم جیره دان استفاده می نمایند ک این بدان معنا است که کبوترداران هم از این مهم غافل نبوده و آن را در جیره ی غذایی کبوترها لحاظ کنند.
این ماده معدنی در صورت دارا بودن کیفیت خوب و پایین بودن حجم فلوئور می تواند جایگزین خوبی برای سایر منابع تامين کلسيم در فرمول های دان باشد که با توجه به پایین بودن قیمت آن نسبت به صدف دريايي کاملاً مقرون به صرفه می باشد.
در ايران صدف به دو صورت :
۱. صدف معدني
۲. صدف دريايي
تهيه و در جيره غذايي طيور جهت تامين کلسيم مورد نياز مصرف و کاربرد دارد .
۱ . صدف معدنی يا کربنات کلسیم (caco3) : در دو نوع کوهي و فسيلي موجود می باشند و به سه صورت پودر ، شکری و گرانول جهت مصارف دام ، طیور و آبزیان در ايران توليد و فرآوری می شود .
۲ . صدف دريايي : صدف یا صدف دریایی نام عامی است که به پوسته سخت کلیه جانوران نرم تنی که دارای پوشش خارجی هستند اطلاق می‌شود و از نظر کلسیم بسیار غنی بوده و همچنین منبع خوبی از لحاظ منگنز می باشد و از این رو برای تغذیه کبوترها در هنگام تن زدن و جوجه اوری و جوجه ها کاربرد فراوان دارد .
سواحل شمالی و جنوبی ایران تأمین کننده ی اصلی این فرآورده به مقدار فراوان می باشد.
موارد مصرف صدف دريايی :
صدف دریایی با توجه به دارا بودن درجه بالای خلوص کلسیم و عاری از ناخالصی های مضر در صنایع زیادی از قبیل دام وطیور، آبزیان، حفاری چاه های نفت و صنایع لاستیک سازی، شیشه، سرامیک، رنگ، لوله های پلی اتیلن، داروئی و . . . که نیازمند به کربنات کلسیم هستند ، کاربرد دارد.
آنالیز شیمیایی پوسته صدف دریایی فرآوری شده :
ماده خشک : ۹۸-۱۰۰ %
رطوبت : ۲-۰ %
نمک : ۰ %
کلسیم : ۳۵-۳۹ %
کربنات کلسیم : ۹۹ %
