عقیم کردن خرگوش ها
اگر یک جفت خرگوش نر و ماده در خانه دارید ، هر دو باید عقیم شوند تا بتوانند در کنار هم زندگی خوشی داشته باشند . اگر خرگوش ماده عقیم شود ، و خرگوش نر عقیم نشود ، این امر می تواند منجر به کشمکش بین خرگوش ها شود و باعث ایجاد استرس در هر دو خرگوش می شود . اگر خرگوش نر خود را عقیم کنید اما خرگوش ماده عقیم نشود ، او بارداری های کاذب تکراری خواهد داشت و احتمالاً پرخاشگر می شود و در معرض خطر مرگ زودرس ناشی از سرطان رحم قرار دارد .
دليل اخته يا عقيم کردن خرگوش چیست ؟
عبارت neuter ( اخته کردن ) را به معنای خارج کردن اندام های تناسلی نر مي دانيم و مردم در اصطلاح عاميانه اين عبارت را برای ماده به صورت spay ( عقيم کردن ) به کار می برند .
در اصطلاح علمی براي نر عبارت castration وبراي ماده عبارت ovariohysterectomy به کار می رود .
در اين نوشتار کوتاه مي خواهيم ببينيم که اخته يا عقيم کردن تحت عبارت کلی neutering ( اين عبارت در انگليسی گاهاً هم برای نر و هم برای ماده به کار می رود ) در خرگوش چه کاربردی دارد ؟
– پیشگیری از بارداری خرگوش :
این مهم ترین دلیل برای عقیم کردن خرگوش ها است به خصوص اگر هر دو جنس نر و ماده با هم نگهداری شوند .
– پیشگیری از سرطان رحم خرگوش :
این مهم ترین دلیل پزشکی برای انجام این عمل در ماده ها است .
در برخی از جمعیت های خرگوش ها میزان ابتلا به آدنوکارسینومای رحمی به ۸۰ درصد در ماده ها می رسد .
این مسئله ثابت شده که بروز این نوع سرطان احتمالاً با ساختار ژنتیکی خرگوش ماده در ارتباط است .
اما از آنجایی که پیشینه ژنتیکی اکثر خرگوش ها را نمی دانیم و اصولاً کاری در این زمینه انجام نمی شود بهتر است برای پیشگیری از ابتلا به این نوع سرطان به عقیم کردن حیوان روی آورد .
این نوع سرطان قادر است به سرعت به سایر اندام های بدن نظیر کبد ، ریه و حتی پوست دست اندازی کند که متاستازهای خارج رحمی آن قابل درمان هم نیست .
گرچه خرگوش های زیر دو سال به ندرت به این نوع سرطان مبتلا می شوند اما بهتر است قبل از رسیدن به این سن عقیم سازی صورت پذیرد .
– پیشگیری از سایر بیماری های رحمی خرگوش :
اگر چه مهم ترین و شایع ترین بیماری رحمی خرگوش سرطان است . اما موارد متعددی هم از سایر بیماری ها نظیر پایومترا ( تجمع عفونت در رحم ) ، آنوریسم رحمی ( تجمع بیش از حد خون در رحم ) واندومتریت ( التهاب و عفونت لایه داخلی رحم ) دیده می شوند .
مثل سرطان رحم ، این بیماری ها هم اکثراً بعد از دو سالگی حیوان را گرفتار می کنند .
– پیشگیری از آبستنی کاذب خرگوش :
خرگوش ماده ممکن است در اثر فعالیت هورمونی تخمدان در حالی که آبستن نیست چهره بارداری از خود بروز دهد .
اگر چه این حالت از نظر پزشکی مضر و خطرناک نیست . اما می تواند به حیوان استرس زیادی حاصل از فعالیت هایی نظیر لانه سازی ، تولید شیر ، پرخاشگری برای حفظ قلمرو را تحمیل کند .
این استرس به شما اجازه نگهداری صحیح و به دور از دغدغه حیوان را نمی دهد . برخی از حیوانات هم در این زمان دچار کاهش اشتها و اختلالاتی در معده و روده خود می شوند .
– پیشگیری از سرطان پستان خرگوش :
سرطان پستان در خرگوش ماده آن چنان رایج نیست اما اگر رخ دهد می تواند به سرعت گسترش یابد و درمان آن هم بسیار دشوار خواهد بود .
این بیماری در صورت عقیم کردن حیوان قبل از سن دو سالگی قابل پیشگیری است .
این نکته مهم را باید به یاد داشت که اغلب موارد کارسینومایپستان با سرطان رحم همراه است .
بیماری مهم دیگر در این زمینه دیسپلازیپستان با غدد سیستیک پستانی است .
این بیماری برخلاف نوع قبل ، خوش خیم استو باعث سیستیک شدن غدد پستان می شود .
البته این بیماری علیرغم خوش خیم بودن باعث آزردگی حیوان می گردد .
مجدداً تأکید می شود که عقیم سازی حیوان قبل از دو سالگی به پیشگیری از وقوع هر دو نوع بیماری پستان خواهد انجامید .
– پشگیری از بروز رفتارهای ناهنجار و عصبی خرگوش :
هر دو جنس نر و ماده زمانی که در اوج فعالیت جنسی هستند . رفتارهای عصبی و پرخاشگرانه ای از خود بروز می دهند .
البته اکثر خرگوش ها رفتار های آرامی دارند و مثل یک نوزاد کوچک رفتار می کنند اما در سنین ۶ تا ۱۲ ماهگی قدری رفتارهای متفاوت ازخود بروز می دهند .
عقیم کردن حیوان به کنترل این رفتارها کمک شایانی خواهد کرد .
– پیشگیری از ادرار کردن بیجای خرگوش :
هر دو جنس نر و ماده می توانند روی سطوح عمودی برای تعیین قلمرو خود ادرار کنند و آن را بپاشند که موضوع خوشایندی نیست .
خرگوش های اخته نشده نر و بالغ حداقل ده برابر ماده ها این کار را انجام می دهند .
ضمناً بوی ناشی از ادرار هم برای انسان خوشایند نمی باشد . اگر این رفتار مدت زمانی قابل توجه ادامه یابد متوقف کردن آن کار آسانی نخواهد بود . عقیم کردن حیوان به کنترل این رفتار کمک زیادی می کند.
– پیشگیری از بیماری های بیضه خرگوش :
هر چند بیماری های بیضه در خرگوش های نر معمول نیست اما می تواند رخ دهد .
آبسه ها ( معمولاً ناشی از گا زگرفتگی و گزش سایر خرگوش ها ) ، هماتوم و سرطان از جمله این بیماری ها هستند که با عقیم کردن حیوان بروز آن ها منتفی می شود .
فواید عقیم سازی خرگوش نر
نرهای عقیم نشده می توانند تولید مثل کنند .
عقیم سازی به کنترل جمعیت خرگوش ها بسیار کمک می کند .
خرگوش های نر عقیم نشده اغلب مانند گربه ها در قلمرو خود و بر روی اشیا ادرار می کنند .
ریسک ابتلا به سرطان بیضه ها و غده پروستات در خرگوش عقیم نشده بیش تر است .
عقیم سازی معمولاً آموزش استفاده از ظرف خاک را بسیار آسان می کند .
پس از عقیم شدن ، سطح تستوسترون به طرز چشمگیری کاهش می یابد که حس پرخاشگری را کاهش می دهد یا به طور کامل از بین می برد .
خرگوش نر عقیم شده کمتر با خرگوش ها و حیوانات دیگر دعوا می کند .
طول عمر خرگوش های عقیم شده بیشتر است .
خرگوش نر عقیم شده رفتارهای ناخوشایند جنسی را بسیار کم تر از قبل بروز می دهند .
فواید عقیم سازی خرگوش ماده
ماده های عقیم نشده در معرض خطر بسیار بالایی برای دو بیماری کشنده سرطان رحم و عفونت رحم قرار دارند .
خرگوش ماده عقیم شده کمتر به تومورهای پستانی مبتلا می شوند .
در کنار هم نگه داشتن دو خرگوش ماده عقیم نشده ، حتی اگر خواهر باشند ، احتمالاً منجر به درگیری جدی و خطر جراحات می شود .
خرگوش ماده ممکن است در اثر فعالیت هورمونی تخمدان ، در حالی که باردار نیست علائم بارداری کاذب را از خود بروز دهد . اگر چه این حالت از نظر پزشکی خطرناک نیست اما می تواند به خرگوش استرس زیادی حاصل از فعالیت هایی نظیر لانه سازی ، تولید شیر و پرخاشگری برای حفظ قلمرو را تحمیل کند .
حاملگی خرگوش کوتاه است – حدود 31 روز . ماده ها می توانند بلافاصله پس از زایمان مجدداً جفت گیری کنند ، بنابراین اگر خرگوش نر هنوز در اطراف او است ، بدیهی است که شما دچار انفجار جمعیت خرگوش هایتان خواهید شد !
خرگوش ماده عقیم شده رفتارهای ناخوشایند جنسی را بسیار کم تر از قبل بروز می دهند .
سن اخته و عقيم سازی خرگوش
بهترين سن برای هر دو جنس نر و ماده قبل يا بلافاصله بعد از بلوغ جنسی است .
بر اساس نژاد ، ممکن است اين زمان از چهار تا شش ماهگی در نژادهای کوچک تا متوسط الجثه و تا نه ماهگی در مورد نژاد های بزرگ جثه متفاوت باشد .
خرگوش های نر در هر سنی می توانند عقیم شوند . اما بهتر است به محض پایین آمدن بیضه ، عقیم سازی انجام شود یعنی در حدود سن 10 _ 12 هفته .
ماده ها را نیز می توان از حدود 10 تا 12 هفتگی عقیم کرد ، اما رحم در این سن بسیار کوچک است و به طور کلی سن 16-20 هفته ترجیح داده می شود . به دلیل مقدار چربی موجود در رحم و خون رسانی آن ، امكان عقیم كردن خرگوش با سن بیش از 9 ماه می تواند چالش برانگیز باشد . اندازه فیزیکی خرگوش معمولاً یک چالش جراحی نیست .
اگر خرگوش نر جوان در طی چند روز پس از پایین آمدن بیضه ها عقیم شده باشد ، دیگر فرصت باروری نخواهد داشت . اما اگر در سنین بالاتر عقیم شود ، باید مراقب باشید زیرا خرگوش های نر بلافاصله پس از عقیم کردن نابارور نمی شوند ( اسپرم بالغ ممکن است قبلاً از بیضه خارج شده باشد و به طرز شگفت آوری می تواند مدت زیادی زنده بماند ! ) ، بنابراین تا شش هفته پس از عمل او را از خرگوش ماده بالغ دور نگه دارید .
برای خرگوش ماده ، عقیم کردن شامل یک عمل جراحی بزرگ است . رحم و تخمدان او باید از طریق ایجاد برشی در شکم ، برداشته شود . ماده ها به محض اینکه عقیم شدند ، نابارور هستند .
به دليل اندازه اندام های تناسلی انجام اين عمل قبل از چهار ماهگی توصيه نمی شود ، ضمن آنکه نفعی هم براي سلامت خرگوش در اين سن ندارد .
قبل از انجام عمل بايد از سلامت خرگوش مطمئن شد و به بررسی وجود اندام هايی نظير بيضه در کيسه اسکروتوم ، فرج ، بلوغ جسمی و تغييرات رفتاری نظير پاشيدن ادرار روی سطوح و افزايش رفتارهای تهاجمی پرداخت .
در مورد خرگوش های چاق يا دچار بيماری انجام اين عمل جراحی چندان توصيه نمی شود . چرا که اين حيوانات از ريسک بالايی برای عوارض ناشی از جراحی برخوردارند .
وزن حيوان قبل از عمل در صورتی که اضافه باشد بايد پايين آورده شود و بيماری وی درمان يا کنترل گردد .
آیا عمل جراحی عقیم سازی خرگوش بی خطر است ؟
تا حدود 10 سال پیش ، جراحی خرگوش به عنوان یک جراحی پر خطر در نظر گرفته می شد و بسیاری از دامپزشکان تمایلی به انجام جراحی بر روی خرگوش ها نداشتند . امروزه داروهای بیهوشی بسیار ایمن تری در دسترس هستند ، تکنیک های بیهوشی بسیار پیشرفت کرده اند ، بنابراین عمل عقیم سازی خرگوش بسیار ایمن تر است .
با این حال ، جراحی کم خطر به معنای جراحی بدون خطر نیست . جراحی بر روی هر حیوانی می تواند عوارض غیر منتظره ای از جمله خطر مرگ را در پی داشته باشد ، اما برای اکثر خرگوش ها فواید عقیم سازی بسیار بیشتر از خطرات دیگر است .
بیهوشی خرگوش چه خطرهایی برایش دارد ؟
پاسخ این پرسش بر‌حسب نر یا ماده بودن خرگوش متفاوت است . عمل اخته کردن یا عقیم سازی متفاوت است . در خرگوش های نر جراحی این گونه است که بیضه ها از داخل اسکروتوم ( کیسۀ بیضه ) بیرون آورده می شود که این عمل اخته کردن نامیده می شود ؛ اما برای خرگوش ماده باید شکم باز شود و رحم و تخمدان ها بیرون آورده شود . این عمل دشوار تر از اخته کردن است و بیهوشی عمیق تری می طلبد .
در نرها ، گاز بیهوشی و داروی مسکن برای جراحی کافی است و خطر بیهوشی نزدیک به صفر است . در جراحی خرگوش ماده هم از گاز بیهوشی استفاده می شود ، اما باید تزریق دیگری برای بیهوشی عمیق تر انجام شود . مسکن نیز باید به مقدار کافی تزریق شود .
خطر بیهوشی به عوامل مختلفی بستگی دارد :
– میزان عمیق بودن بیهوشی : به حدی که حیوان به اندازۀ کافی در خواب فرو رود و این مقدار بیش از حد نباشد .
– طول مدت بیهوشی : هر چه بیهوشی طولانی تر باشد ، خطر آن بیش تر است .
– وضعیت سلامت و میزان استرس
– سن خرگوش ( در خرگوش های بالای 3 تا 4 سال باید آزمایش خون انجام شود )
– وجود بیماری های نهفته مانند پاستورلوز
– امنیت جراحی و مهارت دامپزشک
بسیاری از دامپزشکان برای کاهش خطر بیهوشی میزان مراقبت را بیش تر می کنند ؛ مثلاً خرگوش را شب قبل از عمل بستری می کنند و با استفاده از داروی ضد استرس ، استرس او را کاهش می دهند . یا از ریه های او عکس می گیرند تا مطمئن شوند سابقۀ بیماری ندارد . به طور کلی ، خطر بیهوشی برای خرگوش ها 1.4 درصد است .
مراقبت های قبل از عمل خرگوش
قبل از تاریخ عمل ، خرگوش خود را نزد دامپزشک ببرید تا معاینات کامل انجام شود و در مورد روش کار با دامپزشک صحبت کنید .
رژیم غذایی را در فاصله یک هفته قبل از جراحی تغییر ندهید . خرگوش ها نمی توانند استفراغ کنند ، بنابراین نیازی به ناشتایی قبل از عمل نیست . به محض به هوش آمدن خرگوش غذا دادن به خرگوش مشکلی ندارد .
مراقبت های بعد از عمل خرگوش
خرگوش نر معمولا 2 روز و خرگوش ماده 5 تا 6 روز باید در قفس استراحت کند .
بعد از هر عمل جراحی مناسب است تا صاحب خرگوش دو بار در روز محل عمل را از نظر تورم غير طبيعی ، ترشحات يا باز شدن محل جراحی بررسی کند . هر گونه ترشحات یا باز شدن بخیه را به دامپزشک اطلاع دهید .
اکثر خرگوش ها يک روز بعد از عمل هم چيزی نمی خورند اما بايد در طی دو تا سه روز بعد از عمل آرام آرام آن ها را به جيره غذايی طبيعی بازگرداند .
برخی از خرگوش ها هم يک يا دو روز بعد از عمل مدفوع نرم ، خيلی کم و با شکل نامعمول دارند .
اگر خرگوش بعد از عمل بی تابی کند ، بی حوصله باشد ، اشتها نداشته باشد ، حالت هايی از درد با حرکات خود بروز دهد بايد از داروهای مناسب مسکن استفاده کرد .
معمولاً بعد از عمل جراحی اخته يا عقيم کردن نيازی به استفاده از آنتی بيوتيک نيست مگر آنکه عوارضی بروز کرده باشد يا بيماری ديگری زمينه بروز يافته باشد .
